Polski Projekt w Kolorado

Projekt Archeologiczny Sand Canyon-Castle Rock jest prowadzony od 2011 roku w centralnym regionie Mesa Verde w południowo-zachodnim Kolorado, w trzech kanionach: dolnej i środkowej części Sand Canyon, East Fork of Rock Creek Canyon oraz Graveyard Canyon. W kanionach tych znajdują się pozostałości kilkudziesięciu małych stanowisk prekolumbijskiej kultury Pueblo, w tym dobrze zachowane stanowiska klifowe z architekturą niekiedy sięgającą nawet do drugiej kondygnacji, odizolowane wieże, piece do wypału ceramiki, stanowiska typowo obronne. W tym dużym zespole osadniczym znajduje się również jedno duże stanowisko (centrum zespołu osadniczego) – Castle Rock Pueblo (5MT1825). Wszystkie te stanowiska prawdopodobnie funkcjonowały w XIII wieku jako osady należące do jednego zespołu osadniczego będąc związane są sobą różnego rodzaju relacjami. W drugiej połowie XIII wieku większość osad była zakładana w miejscach z natury obronnych, o ograniczonej dostępności i w pobliżu źródeł wody (stałych lub okresowych). W tym czasie nastąpiło również pogarszanie się warunków klimatycznych i środowiskowych, takie jak długotrwałe susze.

W 2014 roku w ramach Projektu Archeologicznego Sand Canyon-Castle Rock rozpoczęliśmy dokumentację dużego panelu sztuki naskalnej znajdującego się w Sandstone Canyon – ok. 16 km na północny-zachód od głównego obszaru badań. Przedstawienia sztuki naskalnej znajdujące się w tym miejscu wstępnie datowane są od ok. III do V w n.e. (prekolumbijska kultura Pueblo) oraz druga grupa przedstawień do okresu historycznego związanego z pojawieniem się na tym obszarze prehistorycznych grup koczowniczych Indian Ute i Nawaho. Petroglify te przedstawiają głównie pojedyncze motywy geometryczne, być może symbole klanów (najczęściej pojawia się łapa niedźwiedzia), szamanów oraz rozbudowane sceny obejmujące walki, a także polowania na duże zwierzęta głównie jelenie, żubry i owce kanadyjskie. Dodatkowo na prawie każdym panelu sztuki naskalnej obecne są również tzw. „historyczne graffiti” takie jak inicjały i nazwiska. Część z nich pozostawili wcześni hiszpańscy i euroamerykańscy odkrywcy i osadnicy z tego obszaru oraz kowboje przechodzący przez kanion z bydłem na przełomie XIX i XX wieku.

Wszystkie kaniony objęte badaniami projektu są częścią National Monument Canyons of the Ancients, prawnie chronionego obszaru zarządzanego przez US Bureau of Land Management. Projekt ten jest realizowany przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie we współpracy z amerykańskimi instytucjami Crow Canyon Archaeological Center i Canyons of the Ancients National Monument w Kolorado. Dyrektorem projektu jest dr hab. Radosław Palonka, prof. UJ, a partnerem projektu od początku jest również Konsulat Generalny USA w Krakowie.